Όπως όλοι γνωρίζουμε, η UNESCO είναι ένας από τους πιο σημαντικούς οργανισμούς των Ηνωμένων Εθνών. Ο σκοπός της είναι να συμβάλει στην παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια, μέσω της προώθησης διεθνών εκπαιδευτικών, επιστημονικών και πολιτιστικών μεταρρυθμίσεων. Ένα από τα πιο γνωστά προγράμματα της UNESCO είναι η ανακήρυξη και προστασία ως “Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς” διάφορων αξιοθέατων, μνημείων και περιοχών με ιστορική, πολιτιστική, επιστημονική ή περιβαλλοντική σημασία για την ανθρωπότητα.

Αυτό είναι φυσικά κάτι το αξιοθαύμαστο αλλά και απαραίτητο, όπως απέδειξε η καταστροφή πολλών ιστορικών μνημείων και φυσικών χώρων κατά τη διάρκεια των δύο παγκοσμίων πολέμων.

Ο κόσμος έχει, για ευνόητους λόγους, ανάγκη την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής του κληρονομιάς, τόσο από εχθροπραξίες, όσο και από την πάροδο του χρόνου.

‘Όλα ακούγονται ωραία και καλά και μέχρι πρόσφατα η μόνη κριτική που είχα ακούσει ενάντια στη δράση της UNESCO σε ότι αφορά τα “Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς”, ήταν ότι συνήθως επικεντρώνεται στην προστασία Ευρωπαϊκών ή “δυτικών” μνημείων και αμελεί άλλα εκτός Ευρώπης. Με άλλα λόγια, ότι η UNESCO πρέπει να είναι ακόμη πιο δραστήρια διεθνώς. ‘Όμως κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μου στη Λατινική Αμερική και μέσω συζητήσεων με ντόπιους, συνάντησα κάποιες παράδοξες, αρνητικές συνέπειες του πολυπόθητου αυτού στάτους και αναρωτήθηκα. Τελικά είναι ευχή η προστασία της UNESCO ή κατάρα;

1. Η “κατάρα” του τουρισμού

Όπως είναι αναμενόμενο, η ανακήρυξη ενός μνημείου ως “Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς” το μετατρέπει αυτόματα σε έναν πολύ δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Αυτό βέβαια είναι υπέροχο για την οικονομία οποιασδήποτε χώρας, όμως σε κάποιες περιπτώσεις ο υπερβολικός τουρισμός μπορεί να προκαλέσει προβλήματα που πάνε ενάντια στον σκοπό της UNESCO, δηλαδή την προστασία και διατήρηση του εν λόγω μνημείου. Ένα τρανό παράδειγμα είναι το Μάτσου Πίτσου στο Περού, όπου το τεράστιο κύμμα τουριστών, ειδικά τα πρώτα χρόνια μετά την ανακήρυξή του ως “Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς” (και πριν η Περουβιανή κυβέρνηση λάβει αυστηρά μέτρα), κινδύνεψε να προκαλέσει ανεπανόρθωτες καταστροφές στον ιστορικότατο αυτό χώρο και στο φυσικό του περιβάλλον.

2. Η “κατάρα” της ομοιομορφίας

Αυτό το αρνητικό συμβαίνει όταν η UNESCO παίρνει υπό την προστασία της όχι μόνο ένα μνημείο, αλλά περιοχές ολόκληρες, οι οποίες έχουν ένα συγκεκριμένο πολιτιστικό χαρακτήρα. Δύο παραδείγματα είναι ένα μεγάλο μέρος της πόλης Βαλπαραΐσο και η γειτονιά Γιούνγκαι στο Σαντιάγο, στη Χιλή. Τέτοιου είδους περιοχές είναι πολύτιμες πολιτιστικά λόγω της ομοιομορφίας τους, είτε στην αρχιτεκτονική, είτε στην διακόσμηση των κτιρίων τους (που συνήθως είναι ιδιοκατοίκητα). Όπως είναι λογικό, η UNESCO τις προστατεύει με το να απαιτεί τη συντήρηση αυτής της ομοιομορφίας.

Μια παράδοξη συνέπεια όμως αυτής της απαίτησης είναι πως στην περίπτωση κάποιου ατυχήματος ή φυσικής καταστροφής (π.χ. οι πυρκαγιές και οι σεισμοί είναι συνηθισμένα φαινόμενα στο Βαλπαραϊσο) είναι συνήθως φθηνότερο και ευκολότερο για τους απλούς ιδιοκτήτες των προστατευόμενων κτηρίων να εγκαταλείψουν το κτήριο στην κατάσταση που βρίσκεται.

Αυτό συμβαίνει επειδή η ανακαίνιση τέτοιων κτηρίων απαιτεί πολλή γραφειοκρατία και πολλά λεφτά, λόγω της προστασίας της UNESCO και της ανάγκης να ξαναφτιαχτεί το κτήριο με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που είχε φτιαχτεί δεκαετίες ή αιώνες πριν. Κατά συνέπεια, αυτό που προκύπτει είναι μια  κακοφωνία. Βλέπεις ένα καμένο ή εγκαταλελειμμένο κτήριο σε άσχημη κατάσταση στη μέση μιας σειράς πανέμορφων, καλοδιατηρημένων και παρόμοιων κτηρίων.

3. Η “κατάρα” της πολιτιστικής σχετικότητας

Αυτή η συνέπεια είναι κατά τη γνώμη μου η πιο αρνητική και η μόνη στην οποία δύσκολα μπορεί να βρεθεί λύση. Κι αυτό συμβαίνει όπου υπάρχουν στον ίδιο χώρο μνημεία διαφορετικών πολιτισμών, όμως προστατεύεται μόνο ο ένας. Το Κούσκο του Περού υπήρξε κάποτε η πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Ίνκα, ενός λαμπρού πολιτισμού, μέχρι που τον 16ο αιώνα την κατέλαβαν Ισπανοί κατακτητές. Όπως έκαναν με όλες τις αποικίες τους, οι Ισπανοί γκρέμισαν ένα μεγάλο μέρος της πρωτεύουσας των Ίνκα, κατέστρεψαν τεράστιους ναούς και παλάτια κι έκτισαν από πάνω τα δικά τους αρχοντικά και εκκλησίες σε κλασσικό ισπανικό στυλ.

Ολόκληρη η πόλη του Κούσκο ανακηρύχθηκε “Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς” το 1983, έτσι ώστε να διατηρηθεί η “κολόνιαλ” (αποικιοκρατική) αρχιτεκτονική αυτής της πόλης που, χωρίς αμφιβολία, είναι πολύ όμορφη και γραφική.

Παρ’ όλα αυτά, τα ερείπια της μεγαλοπρεπούς πρωτεύουσας των Ίνκα βρίσκονται ακόμα από κάτω, κρατώντας κρυμμένα πολλά μυστικά εκείνου του σπουδαίου πολιτισμού.

Εξαιτίας της προστασίας της UNESCO, οι αρχαιολόγοι δεν μπορούν να σκάψουν για να μελετήσουν αυτά τα ερείπια, αφού αυτό θα σήμαινε την κατεδάφιση και καταστροφή των Ισπανικών κτισμάτων. Αυτό προκαλεί πολύ μεγάλη αγανάκτηση στους ίδιους τους κάτοικους του Κούσκο, οι οποίοι κατάγονται από τους Ίνκα και θεωρούν μεγάλη αδικία το ότι προστατεύεται η πολιτιστική κληρονομιά των (κάποτε) κατακτητών τους, αντί η δική τους.

Ο σκοπός αυτό του άρθρου δεν είναι να πει πως η δράση της UNESCO είναι αρνητική για την ανθρωπότητα. Το αντίθετο μάλιστα, αν δεν ήταν η UNESCO πολλά αξιόλογα μνημεία στον κόσμο θα είχαν καταστραφεί προ πολλού και τώρα δεν θα μπορούσαμε να τα χαιρόμαστε και να συνεχίζουμε να μαθαίνουμε από αυτά.

Αλλά αυτές οι αρνητικές συνέπειες είναι γεγονός και μας θυμίζουν ότι ακόμα και από κάτι τόσο καλό μπορεί να προκύψει κάτι κακό.

Αλλά έτσι είναι η ζωή, δεν υπάρχει σκιά χωρίς φως, δεν υπάρχει  γιν χωρίς γιανγκ.

***Απαγορεύεται η μερική ή ολόκληρη αναδημοσίευση του άρθρου σε άλλα sites χωρίς τη συγκατάθεση του beezdom.com