«Πολλά χρόνια αργότερα, καθώς αντιμετώπιζε το εκτελεστικό απόσπασμα, ο συνταγματάρχης Αουρελιάνο Μπουενδία θυμήθηκε εκείνο το μακρινό απόγευμα, όταν ο πατέρας του τον πήρε μαζί του για να ανακαλύψει τον πάγο».

Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές

(η πρώτη φράση από τα «100 Χρόνια Μοναξιάς»)

Ο αγαπημένος συνταγματάρχης Αουρελιάνο Μπουενδία ήταν απόκοσμα ανθρώπινος και υπεύθυνος, επειδή υπήρχε μέσα του έντονα η μνήμη του παρελθόντος που είχε από καιρό πια καθορίσει για εκείνον το μέλλον του, μα και την αιώνια μοναξιά του.  Η μνήμη… 

Η μνήμη…

Η Μνήμη, μία από τις τρεις αρχαιότερες Μούσες στην ελληνική μυθολογία, είναι μάλλον εκείνο το ανθρώπινο προσόν χάρη στο οποίο ο άνθρωπος μπορεί να θυμάται τις εμπειρίες, τις εντυπώσεις και τις γνώσεις που κατακτά στην πορεία της ζωής του.  Και επειδή η μνήμη δεν είναι τυχαίο προσόν, ακολουθούν επισημάνσεις σχετικά με αυτήν από καθόλου τυχαίους ανθρώπους:

Η ευφυΐα είναι η σύζυγος, η φαντασία είναι η ερωμένη και η μνήμη είναι η υπηρέτρια.

(Βίκτωρ Ουγκώ)

Ο επιφανής Γάλλος συγγραφέας δίνει στη μνήμη τη θέση που της αξίζει, γιατί κανένα σπιτικό, καμία σύζυγος, καμία ερωμένη δεν αρκούν, αν δεν υποστηρίζονται από το «υπηρετικό προσωπικό».  Η μνήμη αποτελεί τη βάση, το θεμέλιο, τον ακρογωνιαίο λίθο στο ανθρώπινο οικοδόμημα, γιατί αυτή, σαν άλλος Άτλας, κρατάει στους ώμους της την ευφυΐα και τη φαντασία του ανθρώπου.

Μια πολύ καλή μνήμη δεν δηλώνει μεγαλοφυΐα, όπως ένα λεξικό δεν είναι λογοτεχνία.

(Τζον Χένρι Νιούμαν).

Προφανώς ο Άγγλος Καρδινάλιος έχει αντιληφθεί ότι η μηχανική μνήμη, η οποία επιτυγχάνεται με τεχνικές αποστήθισης, δεν είναι ποτέ χαρακτηριστικό γνώρισμα του μεγαλοφυούς ανθρώπου, όπως ακριβώς ποτέ ένα λεξικό δε θα μπορέσει να καταστεί έργο λογοτεχνίας.  Άρα η μνήμη δεν διασφαλίζει πάντα την ευφυΐα.  Είναι η υπηρέτρια, αλλά δεν εγγυάται πάντα την ποιότητα της συζύγου!

Η ανθρώπινη ράτσα έχει την τάση να θυμάται την κακομεταχείριση που έχει υποστεί παρά τις καλοσύνες. Τι μένει από ένα φιλί; Οι πληγές όμως αφήνουν σημάδια.

(Μπέρτολτ Μπρεχτ)

Κι όταν ο άνθρωπος θυμάται, ποιο να είναι το αντικείμενο των αναμνήσεών του;  Ο Γερμανός συγγραφέας εξηγεί ότι οι άνθρωποι θυμούνται περισσότερο τα δεινά που υπέστησαν παρά τις ευτυχισμένες τους στιγμές, ίσως γιατί ο πόνος και οι πληγές που αυτός επιφέρει να αφήνουν χαρακιές στο σώμα της ανθρωπότητας, ενώ η καλοσύνη τι αφήνει;  Ένα χάδι που σβήνει σαν τον δρόσο της αυγής.

Η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί.

(Γιώργος Σεφέρης)

Με τον ίδιο τρόπο ο Έλληνας Νομπελίστας ποιητής δηλώνει ότι η μνήμη πονάει, σαν ένα βαριά κακοποιημένο σώμα που στενάζει.  Βέβαια ο Σεφέρης αναφέρεται στην ιστορική μνήμη του ελληνικού έθνους που διαμόρφωσε όχι μόνο τη ζωή των μεταγενέστερων γενεών αλλά και τη λογοτεχνική παραγωγή του ιδίου όπως και άλλων σύγχρονών του.  Τι πράγμα θεϊκό κι αυτό!  Η μνήμη της ιστορίας του έθνους αλλά και της ανθρωπότητας ολόκληρης πολλές φορές μοιάζει με γονίδιο που μεταφέρεται πια υποσυνείδητα από σώμα σε σώμα, από ψυχή σε ψυχή, πλάθοντας τον καθένα με έναν τρόπο μοναδικό και με έναν δεσμό άρρηκτο από τα πάθη και τα λάθη του είδους και της φυλής του.

Βίγλα αψηλή στα φρένα μας η μνήμη.

(Νίκος Καζαντζάκης)

Την ιστορική μνήμη μάλλον υπαινίσσεται και ο παγκόσμιος λογοτέχνης, Νίκος Καζαντζάκης, όταν την χαρακτηρίζει ακοίμητο φρουρό του μυαλού μας.  Σε εθνικό επίπεδο -ακόμη και σε προσωπικό – είναι αυτονόητο ότι μόνο με τη μνήμη, δηλαδή με την κατάκτηση της γνώσης, μπορεί ένας λαός – γιατί όχι;  και ένας άνθρωπος ακόμη- να αποφύγει τα ολισθήματα του παρελθόντος και να πάει μπροστά.

Κι είναι στη σκοτεινιά και στην ερήμωση όπου ριζώνει κι ευωδιάζει η θύμηση.

(Οδυσσέας Ελύτης)

Κι έρχεται, τέλος, ο ποιητικότατος Έλύτης να μας θυμίσει πως η μνήμη σαν λούλουδο μυρωδάτο ριζώνει εκεί ακριβώς, όπου χύθηκε αίμα, όπου βιώθηκε η θλίψη και η εγκατάλειψη, εκεί , όπου υπήρξε πολλή μοναξιά, πολλή σκοτεινιά.  Και μοιάζει έτσι με τον ήλιο που ανατέλλει πάντα, ό,τι κι αν έχει προηγηθεί.

***Απαγορεύεται η μερική ή ολόκληρη αναδημοσίευση του άρθρου σε άλλα sites χωρίς τη συγκατάθεση του beezdom.com