Αν ναι, μην αγχώνεσαι, δεν είσαι παράλογος, αλλά μάθε τουλάχιστον πως αυτό το συναίσθημα έχει όνομα.

Σύνδρομο της Στοκχόλμης είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ένα κακοποιημένο άτομο εκφράζει ‘’τραυματική συγκόλληση’’ με τον θύτη του.

Παρατηρούνται ισχυροί συναισθηματικοί δεσμοί μεταξύ των δύο ατόμων, όπου ο ένας περιοδικά χτυπάει, απειλεί, εκφοβίζει ή κακοποιά τον άλλο.

Ο όρος προέρχεται από τη ληστεία στο Norrmalmstorg to 1973 στην Στοκχόλμη της Σουηδίας. Δύο ένοπλοι ληστές απήγαγαν 4 υπαλλήλους της τράπεζας με τους οποίους πέρασαν μαζί 6 μέρες μέσα σε ένα θησαυροφυλάκιο. Αφού συνελήφθησαν οι απαγωγείς και εγκληματίες, όταν επρόκειτο να δικαστούν και να κατηγορηθούν από τα θύματά τους, προς μεγάλη έκπληξη των αρχών, τα θύματα αρνήθηκαν να καταθέσουν εναντίον τους!

Εκπλαγήκατε; Θα το επαναλάβω. Τέσσερις τραπεζικοί υπάλληλοι κινδύνεψαν να σκοτωθούν από εγκληματίες και υπέστησαν κακομεταχείριση από αυτούς για 6 μέρες μέσα σε ένα θησαυροφυλάκιο και δεν εξέφρασαν κατηγορίες εναντίον τους. Ακόμα όμως δεν ακούσατε το καλύτερο. Οι όμηροι μάζεψαν λεφτά ώστε να προσλάβουν δικηγόρους για να υπερασπιστούν τους απαγωγείς τους στο δικαστήριο!

Όμηροι και θύματα κακοποίησης, εκφράζουν συμπάθεια, συμπόνια, κατανόηση, μέχρι και θετικά συναισθήματα προς τους απαγωγείς-κακοποιούς τους. Σε κάποιες περιπτώσεις τα θύματα υπερασπίζονται ή ακόμα χειρότερα ταυτίζονται με τους κακοποιούς. Συνήθως ακόμα και η πιο ασήμαντη πράξη ευγένειας από τους απαγωγείς παίρνει σημαντικές διαστάσεις από την πλευρά του θύματος, συνοδευόμενη από έντονο αίσθημα ευγνωμοσύνης. Όταν κάποιος τρίτος προσπαθήσει να διασώσει το θύμα, το θύμα νιώθει ότι απειλείται η ισορροπία του, επομένως αποδοκιμάζει ή παρεμποδίζει την απόπειρα διάσωσης. Επίσης τα κίνητρα των δραστών παρερμηνεύονται από το θύμα και θεωρεί τις προθέσεις του καλοπροαίρετες. Συμπεραίνουμε ότι το θύμα σκέφτεται και κρίνει παράλογα σε σύγκριση με κάποιον τρίτο παρατηρητή.

Ο Σίγκμουντ Φρόυντ και σύγχρονοι ψυχολόγοι αποδίδουν αυτή την παράλογη συμπεριφορά των θυμάτων στην προσπάθεια του θύματος για εξισορρόπηση της ψυχικής του ηρεμίας. Αφού η κακοποίηση του θύματος είναι αναπόφευκτη και το συνειδητό μέρος του εγκεφάλου του θύματος δεν μπορεί να κάνει κάτι για να βοηθήσει τον εαυτό του, λαμβάνει χώρο το ασυνείδητο. Αφού οι επιθέσεις προκαλούν στρες, άγχος και καταπίεση το ασυνείδητο ταυτίζει το θύμα με την πηγή της επίθεσης, ώστε να διαμορφώσει θετικά συναισθήματα προς τον θύτη. Η συγκεκριμένη ασυνείδητη άμυνα βασίζεται στο αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να έχει θετικά συναισθήματα προς κάποιον εχθρό. Αν το θύμα ταυτιστεί με τον θύτη, τότε ο θύτης γίνεται κατανοητός, οικείος, φιλικός επομένως ακίνδυνος και τελικά καλός.

Το Σύστημα Βάσεων Δεδομένων Ομήρων του FBI δείχνει ότι περίπου 8 τοις εκατό των θυμάτων παρουσιάζουν ενδείξεις συνδρόμου της Στοκχόλμης. Το σύνδρομο της Στοκχόλμης δεν παρουσιάζεται μόνο σε ομήρους ληστειών και θύματα σεξουαλικής βίας. Πολλοί από εμάς γνωρίζουμε έστω ένα άτομο που βρίσκεται σε σχέση και όπου ο ένας σύντροφος πληγώνει τον άλλο όμως δεν παίρνει την πρωτοβουλία να τον/την χωρίσει (σε κάποιες περιπτώσεις ο κακοποιημένος βλέπει την κοινωνία ως περισσότερο επικίνδυνη από τον κακοποιό του, επομένως θεωρεί ότι ο θύτης του τον προστατεύει). Όλοι έχουμε δει παιδιά να βιώνουν τον σχολικό εκφοβισμό αλλά να μην αντιδρούν ή και να νιώθουν συχνά συμπάθεια ή θαυμασμό προς το θύτη τους. Όπως έχετε διαβάσει στο παραπάνω άρθρο, κάποια θύματα κακοποίησης δεν θα κάνουν ποτέ κάτι για να αποτρέψουν τον τακτικό κακοποιό τους από το να ενεργήσει ξανά ή ακόμα χειρότερα θα τον συμπαθήσουν για το κακό που τους κάνει.

Για τους fan της σειράς La casa di Papel, μπορούν εύκολα να καταλάβουν πώς λειτουργεί το Σύνδρομο της Στοκχόλμης, βλέποντας τον Ντένβερ από τους ληστές να ερωτεύεται με μία όμηρο, τη Μόνικα, η οποία στο τέλος παίρνει το μέρος των ληστών και να μετονομάζεται… Στοκχόλμη!

Την επόμενη φορά που θα παρατηρήσετε εκδήλωση παράλογων συναισθημάτων από ένα θύμα προς το θύτη του, αν έχετε τη δύναμη κάντε κάτι, αν όχι, τουλάχιστον ξέρετε το γιατί.

Πηγές:

1. https://www.noesi.gr/book/syndrome/stockholme
2. https://el.wikipedia.org/wiki/Σύνδρομο_της_Στοκχόλμης